वृंदावन

 

सौ. वृंदा दत्तात्रय दांडेकर

आज देखील  तिचा चेहरा डोळ्यासमोर आला की तिचं ते      प्राजक्ताच्या  सड्या सारखं प्रसन्न हास्यच डोळ्यासमोर येत. चार फूट अकरा इच उंची. गोल गुलाबी चेहरा सरळ नाक आणि निळसर झाक असलेले राखाडी डोळे. दांडेकरांची वृंदा. म्हणजेच माझी आई. बरीच वर्ष लोटली तिला देवा घरी जाऊन. पण आम्ही भावंडेच नाही तर तिच्या संपर्कात आलेली मंडळी देखील राहून राहून म्हणतात, “तिच्या सारखी तीच.”

पनवेलच्या भाटे कुटुंबात अत्यंत लाडाकोडात वाढलेली मंदाकिनी पालघरच्या प्रतिष्ठित घराण्यातली मोठी सून म्हणून वाजत गाजत आली आणि मग, ती प्रतिष्ठा सांभाळत आणि आपल्या माहेरच्या मध्यम वर्गीय संस्कारांची शिदोरी वापरत आपलं एक स्थान निर्माण करून गेली.

 

अत्यंत प्रेमळ पण शिस्तप्रिय, साधी पण नीटनेटकी,  सुशील-सुगरण-स्वावलंबी-स्वाभिमानी अशी ही आमची आई. अगदी चार चौघींसारखी संसारी स्त्री. तुमची आमची सगळ्यांची असते तशीच आई.. पण तरीही खूप वेगळी.

आज ती आम्हा भावंडांना अनेक रुपात आठवते. स्वयंपाक घरात असताना अगस्तीच्या

फुलांची भाजी देखील अत्यंत रुचकर बनवणारी अन्नपूर्णा. त्या वाडीतल्या एकाकी घरात रहात असताना खिडकीतून बंदूक काढून मांडवात आलेल्या कोल्ह्याना पळवून लावणारी रणरागिणी, शेताची अत्यंत काळजीने निगा राखणारी प्रयोगशील शेतकरी, आमच्या हातून खेळताना ट्यूब फुटली असता न रागावता सा-या काचा बाजूला करून आत काय असते ते समजावून सांगणारी वैज्ञानिक, "पानात वाढलेलं निमूट पणे खा" किंवा "एक वेळ फाटका कपडा घातलास तरी चालेल पण मळका नाही घालायचा" असे धमकावणारी दुर्गा माता. बाहुलीच्या लग्नात आमच्या बरोबरीने रमणारी नीज शैशवास जपणारी बालिका. किती तरी रूपे या एका व्यक्तीत सामावलेली.

आपली मुले अत्यंत छोट्या गावात राहतात पण उद्या ती मोठी होतील आणि तेव्हा ती बावचळून जातील म्हणून पदर मोड करून वर्षातून एकदा आम्हाला मुंबई च्या posh उपहारगृहात घेऊन जाणारी आणि तेथे फोर्क ने डोसा कसा खायचा याचे धडे देणारी personality groomer.

सुंदर माझं घर आवडीने बघणारी सुगृहिणी आणि आमची माती आमची माणसं तितक्याच आत्मीयतेने पाहणारी प्रतिथयश शेतकरीण.

दादांच्या प्रतिष्ठेसाठी दोन डझन कलाकारांची जेवणाची सोय दुसरी कडे कुठे होत नाही हे कळल्यावर सा-यांच्या जेवणाची सोय करणारी सहधर्मचारिणी, जणू तिला द्रौपदीची थाळीच प्राप्त झाली होती.

आणि या बरोबरच कितीही मोठे कलाकार किंवा सुप्रसिद्ध व्यक्ती (अगदी पोन्डिचेरीचे तत्कालीन राज्यपाल का असेनात) घरी आले तर या घरात मद्यपान अथवा धुम्रपान करतायेणार नाही असे परखडपणे सांगून वास्तूचे पावित्र्य राखणारी तत्वनिष्ठ आर्या.

प्रवास म्हणजे जीव की प्राण, मग तो बजाज च्या स्कूटर वरून असो नाही तर विमानातून

विहिणी बरोबर फुगडी

तितक्याच उत्साहाने फिरायला निघणारी पर्यटन प्रेमी भटकंती वीर.

 

परमेश्वरावर श्रद्धा असणारी, पूजा अर्चा करणारी, एक हजार वेळा शिव शंभो कैलासपते... भक्ती भावाने लिहिणारी.. शिव भक्त ..

परंतु माणसाची क्रिया कर्म करण्यापेक्षा तो असताना काय ते करा असे ठाम पणे सांगण्या इतकी स्वतंत्र विचाराची स्वतंत्र स्त्री.

अजितने एखादे इलेक्ट्रॉनिक उपकरण नीट केल्यावर अत्यंत आनंदित होणारी ... नवीन टेकनॉलॉजि बद्दल अतीव आत्मीयता असणारी .. तंत्र प्रेमी....

अनेक श्लोक, आरत्या मुखोद्गत असणारी आणि त्याच बरोबर जुनी  कुणालाच अवगत नसलेली  हिंदी-मराठी गाणी म्हणून भेंड्या चढवणारी संगीत प्रेमी...

अनेक नातेवाइकानी वाळीत टाकूनही त्यांना थोडी उपरती झाल्यावर माफ करणारी क्षमाशील स्त्री..

ज्येष्ठ कवयित्री इंदिरा संत, सुप्रसिद्ध गायिका जानकी अय्यर यांसारख्या व्यक्ती तिला भेटायला आणि तिच्याशी गप्पा मारायला आवर्जून घरी यायच्या. समोरच्या बंगल्यात राहणाऱ्या निवृत्त न्याशाधीश अक्का कुलकर्णी तर रोजच येऊन बसायच्या.  त्यांच्याशी बोलून (म्हणजे बहुधा त्याचे ऐकून)  आणि त्यांना नाविन्यपूर्ण पदार्थ खिलवून तृप्त करणारी चांगली listener अशी आमची आई.

तिला कवयित्री इंदिरा संत (अक्का ) दांडेकरांची तुळस असेच म्हणायच्या.

होतीच तशी ती, पवित्र मनाची,  सुगंधी तनाची, औषधी विचारांची आणि अमोघ आत्मीय मनोबल लाभलेली, साधीसुधी, एका जागी निश्चल राहून आम्हा सा-यांना सतत आशीर्वचन देणारी तुलसी माता. 

 

    अनघा जोशी            अश्विनी सोवनी           अजित दांडेकर